Geleneksel olarak avukatlık, müvekkilinin davasını belirli bir sistematik içinde ortaya koyduğu delillerle onun lehine bir sonuç çıkarmayı hedeflemektedir. Bunun için avukat öncelikle kendi iddialarını ispata yarayacak delilleri ortaya koyarak davasını ispata çalışmak, buna karşılık karşı tarafın iddialarını terse çevirerek zayıflatarak karşı tarafın iddiasının aksine bir sonuç çıkartmak gayreti içindedir. Kural olarak bu bir iddia, savunma ve karşı iddiadır. Amaç bir anlaşma veya uzlaşma değil bir yargılamadır.
Arabuluculuk müzakerelerine sıcak bakmayan avukatların bildiği ve inandıkları tarz “en iyi savunma saldırıdır” düsturudur ve bu düşüncedeki avukatlar misilleme de yaparak mücadelede ilk vuran taraf olmayı tercih ederler. Bu tarz ile ortalık, tabiri caizse toz duman olur ve gerçekler ve menfaatler bu sis bulutu içinde kaybolur.
Bir arabuluculuk görüşmesine katılan bir avukat, yukarıda belirttiğimiz tutum içinde olduğu takdirde karşı taraf yapılan tenkitlerden dolayı otomatik bir savunma-karşı saldırı pozisyonuna girer ve uzlaşmayı düşünmez. Taraflar birbirlerini suçlayarak inanılmaz bir enerji harcarlar.
Davada görülen bu durumun aksine, her hangi bir müzakerenin amacı bir anlaşmaya veya uzlaşmaya varmaktır. Bir uzlaşmaya, iddiaları sıkı sıkıya savunarak değil fakat teklifleri müzakere ederek varılır. En başarılı sonuca karşılıklı tenkitlerle değil, fikirleri ve ifade edilenleri paylaşarak ve anlamaya çalışarak varılır.
Buradan anlaşılması gereken, bir avukatın bir müzakere sürecinde, mahkeme sürecindeki tutumunu terk etmesi ve bakış açısını değiştirmesi gerektiğidir. Çatışma yerine işbirliği tercih edilmelidir. İşbirliği ise karşı tarafa boyun eğme anlamında değildir. Her 2 tarafın kendine has ayrıcalıkları ve menfaatleri elbette olacaktır ancak değişik varsayımları, değerleri, hedefleri deneyerek istenilen veya istenilene yakın bir sonuca varmak mümkündür. Müzakereyi bir çekişme-mücadele alanı gibi değil ortak menfaatlerin bulunacağı bir çalışma olarak görmek gerekir. Müzakerelerin çoğu, dolaysıyla arabuluculuk görüşmelerinin çoğu müşterek menfaatlerin sınırlarının keşfedildiği görüşmelerdir.
Bu açıklamalardan sonra, müzakerelere katılan avukatların nasıl bir tutum izlemeleri gerektiğine bir bakalım. Çoğu avukatlar mesleklerinin müvekkilleri adına konuşmak olduğunu düşünür. Halbuki sürekli konuşmak tansiyonu yükseltir. Oysa dostane bir ifade ile karşısındaki dinlemek daha faydalı bir yöntemdir. Ancak unutmamak gerekir ki işitmek ve dinlemek aynı şey değildir. Avukatlar çoğunlukla “ sizin ne söylediğinizi duyuyorum” derler, bu cümlenin şifrelerini açtığımızda, bunun “ seninle aynı fikirde değilim ve fikrimi değiştirmeyeceğim” anlamına geldiğini anlamamız gerekir.
Arabuluculuk görüşmelerine katılan avukatların yapması gereken en önemli şey, karşısındaki etkin olarak ve dikkatle dinlemektir. Bu dinlemeyi dostane bir ifade ile ve sanki karşısındakinin söylediklerini hazmediyormuşçasına yapması gerekir. Hatta konuşanın söylediklerini anladığının belirtisi olarak başını hafifçe sallayabilir. Bu da konuşanın sorunlarını rahatça ifade etmesini kolaylaştırır ve ona cesaret verir. Bu aynı zamanda karşısındakine dostane bir ortamda olduğu hissini verir.
Müzakerelere katılan Arabuluculuk avukatlarının uygulamasında fayda gördüğümüz bazı hususlar aşağıda belirtilmiştir.
- Konuşan ile direkt göz temasında bulunması,
- Dostane bir bakış sergilemek,
- Karşı tarafın söyledikleri hususunda zaman zaman not almak,
- Karşı tarafın sözünü kesmemek,
- Bir soru sormak gerektiğinde karşı tarafın sözünü bitirmesini beklemek,
- Zaman zaman onu anladığını “ sizi anlıyorum “ diyerek ifade etmek,
- Anlatılanlarda açıklığa kavuşturulması gereken bir mesele varsa, “ rica etsem bu hususu daha açık bir şekilde belirtir misiniz?” diyerek açıklama beklemek,
- Anlatılanlar konusunda, “ Daha sonra ne oldu?” veya, “peki bu durumda siz ne yaptınız?” veya “bu konuda ne hissettiniz?” veya “başka ilave edilecek bir şey var mı?” gibi sorularla konuşmayı iyi takip ettiği ve meseleyi anladığı izlemini vermek,
faydalı olur.
Arabuluculuk görüşmelerine katılacak avukatların yapacakları, görüşme sırasında uygulayacakları davranış ile sınırlı değildir. Arabuluculuk görüşmesinden önce, avukatın müvekkili ile aşağıdaki hususlarda görüşmesi gerekir :
- Uzlaşmadan nasıl bir sonuç çıkmasının beklendiği,
- Bu görüşme, uzlaşma ile sonuçlanmazsa meselenin ne kadar kötü olacağı,
- Eğer uzlaşma olmazsa dava yoluna gidildiği takdirde masrafların nasıl ve ne zaman karşılanacağı,
- Sulh olunduğu takdirde, sulh olunan bedelin nasıl ödeneceği, nereden karşılanacağı,
- Bu müzakerenin olumlu sonuçlanmasının önündeki engeller,
- Bu engellerin üstesinden nasıl gelineceği,
- Müvekkilin riskleri, müvekkilin alacağı riskin getiri ve götürüsü,
- Eğer uzlaşma olmazsa dava yoluna gidildiği ve dava kaybedildiği takdirde bu zararların nasıl karşılanacağı,
- Davadaki bu kaybın müvekkil üzerindeki etkisinin ne olacağı ( ticari itibar vs.)
- Görüşmede sulh olunursa, bunun müvekkil üzerinde yaratacağı etki,
- Sulh olunup olumlu bir sonuç alınmak ile dava yoluna gidilip davanın kaybedilmesi halinde ortaya çıkacak mali durumun mukayesesi,
- Müvekkilin ihtilaf konusunda kuvvetli ve zayıf taraflarının karşı tarafın kuvvetli ve zayıf tarafları ile mukayesesi,
- Müvekkilin risk/kazanç analizinin yapılması,
- Müvekkilin BATNA ( Best Alternative to a Negotiated Agreement – En Iyi Alternatif Uzlaşma Sonucu), WATNA (Worst Alternative to a Negotiated Agreement _ En Kötü Alternatif Uzlaşma Sonucu), RATNA (Realistic Alternative to a Negotiated Agreement En Gerçekçi Alternatif Uzlaşma Sonucu)’nun irdelenmesi ( Bu konuya ileriki yazılarımızda ayrıca değinilecektir.)
Bu çalışmalarla donatılmış bir arabuluculuk avukatının yine yukarıda ilk bölümde belirttiğimiz davranış biçimini görüşmelerde muhafaza ederek, görüşmeleri sükunetle ve sağduyu ile sürdürmesi halinde uzlaşmanın olumlu sonuçlanma ihtimali son derece artmaktadır.
Av. Arb. M. Tufan UZ